Orgels / Heemstede / Oude Kerk
Wilhelminaplein, Heemstede

Kerk

In 1347 werd vlak bij het kasteel van Heemstede ten zuiden van Haarlem een kapel gebouwd die werd geweid aan de Heilige Maria. In de 17e eeuw is de Oude Kerk gebouwd, die ook wel Wilhelminakerk wordt genoemd. Het gebouw is in later eeuwen uitgebreid met een zijvleugel in noordelijke richting.

Eerste orgel

Op 25 oktober 1818 werd een nieuw orgel in de Oude- of Wilhelminakerk te Heemstede in gebruik genomen. Het orgel werd door L. van den Brink geplaatst en was afkomstig uit een Rooms Katholieke kerk te Zaandam. Vermoedelijk dateert dit instrument uit 1807.
In 1905 verving Gabry het binnenwerk en tevens werd het front verbreed.
In 1927 zijn werkzaamheden uitgevoerd door J. de Koff uit Utrecht.
In 1934 bouwde C. Verweys dit orgel weer geheel om. Het front uit 1807 werd onderdeel van een veel groter front.

Tweede orgel
  
Foto 1 & 2: © Collectie P. Bron

In 1960 bouwde C. Verweys opnieuw een orgel voor de Oude- of Wilhelminakerk te Heemstede. Adviseur bij de bouw was Paul Christiaan van de Westering, organist van de kerk. De oude orgelkas van Van den Brink werd gereconstrueerd en Verweys bouwde hierin een nieuw orgel (dit werd het koororgel) en daarnaast plaatste de bouwer een nieuw orgel waarvan de kas afkomstig is uit Alphen aan den Rijn. Er werd een drieklaviers speeltafel geplaatst en de tractuur werd elektrisch met sleepladen. De firma B. Silvis uit Heemstede bouwde de orgelkassen op die waren geschilderd door P.A. Tibbe. De intonatie werd verzorgd door Will Boegem. Op 16 oktober 1960 werd het instrument in gebruik genomen.
Bij de uitleg over de bouw en de klank van het orgel wordt het volgende geschreven:
"De orgelmakers zijn erin geslaagd om het totale klankbeeld van het orgel, ondanks de ruimtelijke scheiding der werken, toch tot een goed geheel te maken. Het samenspel is perfect, de klank "mengt" zich uitstekend en dat mag men een knap stuk orgelmakerskunst noemen.
Wat de dispositie betreft: Van Westering heeft welbewust afgezien van een zuiver barok klankbeeld. Hij wilde ook de romantische Franse en de gevoelige anglicaanse orgelklank in zijn instrument opnemen. Dat is gebeurd en daardoor is een orgel tot stand gekomen, dat voor een barok geschoolde luisteraar wellicht wat al te mild en vriendelijk klinkt, maar dat toch zeker niet te zoetig mag heten."
Lovende woorden over een instrument wat uiteindelijk geen lang leven beschoren was. In 1982 werd het Verweys-orgel gesloopt. Wat er met de kas van het instrument uit Alphen aan de Rijn is gebeurd, is niet bekend. De orgelkas van het Van den Brink-orgel is in 1983 naar de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt te Kornhorn verplaatst, waar het nog altijd staat. In 1986 werd hier door Mense Ruiter een positief van Fama & Raadgever uit 1974 achter geplaatst.

Huidige orgel
 

Het orgel in de Oude Kerk te Heemstede is gebouwd in 1754 voor de Hervormde Kerk te Oldebroek. Mogelijk is Andries van Bolder de bouwer, maar het is ook mogelijk dat hij uitsluitend de kas en het beeldhouwwerk heeft vervaardigd.
In 1797 voerde orgelbouwer R. Knol reparaties uit en voegde zeer waarschijnlijk een piano-forte mechaniek toe. Daarnaast werd een trede aangebracht voor het bedienen van de Trompet 8’.
In 1801 vernieuwde Knol één van de twee blaasbalgen.
Zwier van Dijk uit Kampen herstelde het Van Bolder-orgel in 1854 en 1864. Hierbij werd de piano-forte trede verwijderd en een zwelkast geplaatst. Daarnaast werd de dispositie gewijzigd.
In 1929 kwam er in de Hervormde Kerk te Oldebroek een nieuw orgel van de hand van A.S.J. Dekker uit Goes. Hij plaatste het Van Bolder-orgel in 1930 in de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt te Kornhorn. Hierbij werd de onderkas gesloopt aangezien het orgel werd omgevormd tot een balustrade-orgel. De beelden plaatste Dekker op het orgel in Oldebroek.
In 1935 werd de Trompet 8’ en de Vox Humana 8’ buiten gebruik gesteld. Deze werden in 1949 door K. Mateboer opgekocht, die het orgel tevens schoonmaakte. De Vox Humana 8’ is geplaatst in het orgel in de Hervormde Kerk te Barneveld.
In 1985 werd het orgel aangekocht door de Hervormde Gemeente te Heemstede en al spoedig ontstonden er plannen tot restauratie/reconstructie. Deze werd in 1989 uitgevoerd door S.F. Blank te Herwijnen onder leiding van adviseur Klaas Bolt. De orgelkas werd gereconstrueerd evenals de windvoorziening en de mechanieken. Daarnaast werd de orginele dispositie hersteld. Albert de Klerk verzorgde het inspelingsconcert van het nu zo fraaie Van Bolder?-orgel in de Oude Kerk te Heemstede.
In 2009 is het Van Bolder?-orgel uitgebreid met een vrij pedaal en is de Trompet 8' van het manuaal gedeeld in bas- en discant door de Fa. Flentrop te Zaandam. Het orgel is op zondag 1 november 2009 opnieuw in gebruik genomen.

Terug naar boven