Orgels / Haarlem / Wilhelminakerk
Gedempte Oude Gracht, Haarlem

Kerk


Aangezien de Gereformeerde Kerk in Haarlem aan het einde van de 19e eeuw sterk groeide, werd in 1892 de Oude Grachtkerk afgebroken en werd er een nieuwe grote kerk gebouwd: de Wilhelminakerk. De kerk werd ontworpen door archict Arie de Maaker Het kerkgebouw werd in gebruik genomen  op 31 augustus 1921.
In de Tweede Wereldoorlog mocht de kerk niet de naam van de koningin dragen en was dus vijf jaar naamloos. Men sprak van 'puntje, puntje kerk' of de 'stippeltjeskerk' aangezien dat werd geschreven als '..... kerk'.
In de jaren '70 van de vorige eeuw was er sprake de kerk als supermarkt te verbouwen. Gelukkig zijn deze plannen niet doorgegaan. Momenteel is de kerk in gebruik bij de Nederlands Gereformeerde Kerk.

Eerste orgel

Foto: © Collectie P. Bron. Situatie vanaf 1905 te Haarlem

De Christelijk Gereformeerde Gemeente in Haarlem maakte in de 19^e eeuw gebruik van een verbouwd herenhuis op de hoek van de Gedempte Oude Gracht en de Stoofsteeg. Ter uitbreiding was een aangrenzend huis gekocht.
Op 13 november 1883 werd door ds. R. Mulder een nieuw kerkgebouw in gebruik genomen, ontworpen door architect Van Wijngaarden uit Medemblik en gebouwd door gemeentelid/aannemer Effers. In deze kerk werd het orgel geplaatst uit de Katholieke Martinuskerk in Medemblik. Dit orgel was in 1853 gebouwd door D.S. Ypma waarbij pijpwerk werd gebruikt van het Strümphler-orgel dat vermoedelijk sinds 1784 in de kerk in Medemblik stond. Het orgel is in 1905 verkocht aan de Gereformeerde Kerk in Haarlem, waarbij het geen wijzigingen heeft ondergaan. Pijpwerk is herbruikt in het Elbertse-orgel in 1923.

Tweede orgel
 
Foto 1: © Collectie P. Bron. Het oude front van Elbertse.

In 1923 bouwde Elbertsen, ook wel bekend als de Verenigde Orgelfabriek te Aalten, een tweeklaviers pneumatisch orgel voor de in 1921 voltooide kerk. Bjj de bouw werd pijpwerk gebruikt van het Ypma-orgel uit 1853, afkomstig uit Medemblik en al sinds 1905 in Haarlem.
Het orgel is in 1970 gerestaureerd door de firma Koch, waarbij de tractuur werd gewijzigd in elektro-pneumatisch, het bruine front werd creme geschilderd en op het Zwelwerk werd een Gedekt 8’ geplaatst. Dit was afkomstig van het in 1969 afgebroken Sauer-orgel uit 1918 in het Amsterdams Conservatorium.
In 1977 is voor het orgel een historisch front geplaatst, afkomstig van het afgebroken orgel in de St. Bonifaciuskerk te Spanbroek. Dit orgel was in 1868 gebouwd door Wilhelm Rütter.
In 1889 werd de windvoorziening hersteld door L. Ypma.
In 1911 werd deze prachtige, voor Rütter kenmerkende kas in een Hervormde Kerk te Apeldoorn geplaatst voor een instrument van Van Leeuwen tot ca. 1975.
In 1977 werd het verkocht naar de Wilhelminakerk in Haarlem, waar het werd opgebouwd voor het orgel uit 1923 van de Verenigde Orgelfabriek te Aalten.
Omdat dit orgel veel gebreken vertoonde, werd in 1983 besloten het af te breken en een nieuw orgel aan te schaffen. De oude orgelkas van Rütter is wel bewaard gebleven, maar is dus verder leeg.

Huidig orgel

© Ansichtkaart. Situatie in de  Hervormde Mathenesserkerk in Rotterdam-West

 

Het huidige orgel is gebouwd door de firma J. de Koff & Zoon te Utrecht en werd op 25 juni 1932 in gebruik genomen in de Hervormde Mathenesserkerk in Rotterdam-West. Adviseur
bij de bouw was de organist van de Zuiderkerk: J.G. van Herwaarden. Opvallend was in die tijd het front in de trant van de stijl ‘Nieuwe Zakelijkheid’.
Na sluiting van de Mathenesserkerk in juni 1982 werd op advies van organist Teke Bijlsma het instrument aangekocht door de Gereformeerde Wilhelminakerk in Haarlem als vervanging van het oude orgel. Het nieuwe instrument zou worden overgeplaatst door de fa. Koch. De overplaatsing werd uiteindelijk uitgevoerd door de Apeldoornse firma E. Leeflang. Omdat de voormalige Mathenesserkerk inmiddels door de Marokkaanse gemeenschap als moskee werd gebruikt, moest de demontage en verwijdering van het orgel geheel op'kousenvoeten' geschieden!
Bij de opbouw van het orgel in Haarlem werden alle membranen van het orgel (intotaal 2445) vernieuwd. Omdat het nieuwe instrument te groot was voor de bestaande orgelruimte, moest een extra balkon in de kerk worden gebouwd, tegenover de preekstoel, waarop het orgel en de vrijstaande speeltafel werden geplaatst. Het front werd daarbij sterk gewijzigd.
Op zondag 18 december 1983 werd het instrument in de morgendienst in gebruikgenomen.
In het najaar van 2007 is het instrument gereviseerd door de firma S. de Wit uit Nieuw-Vennep. Hierbij is de pneumatische tractuur vervangen door elektro-pneumatische tractuur. Eind december 2007 is het De Koff-orgel weer in gebruik genomen.

Terug naar boven