Orgels / Haarlem / Oud Katholieke Kerk van de H.H. Anna & Maria
Kinderhuissingel 78, Haarlem

Kerk

De oude Oud-Katholieke schuilkerk in Haarlem was in de 18e eeuw op de bovenverdieping van een oud huis op de hoek van de Bakenessergracht en de Kokstraat gevestigd. Deze kerk kreeg in 1742 al de status van kathedraal voor het bisdom Haarlem.
In 1935 werd aan de Kinderhuissingel een nieuwe kerk gebouwd onder leiding van architect Zwiers, die in 1938 gereed kwam.

Eerste orgel

© Oud Katholieke Kerk Haarlem

Johann Heinrich Pothmann (ook wel Portman genoemd) plaatste in 1780 een klein orgel in de Oud Katholieke Kerk aan de Bakenessergracht dat tien jaar eerder door Mitterreither was gebouwd.
Dit Mitterreither-orgel is vermoedelijk in de plaats gekomen van een orgel van orgelbouwer Van Giessen.
De dispositieverzameling van Van Broekhuyzen vermeld namelijk dat een orgel in de Rooms Katholieke Kerk aan de Bakenessegracht gebouwd zou zijn door ‘Van Rijssen’. Dit moet zonder twijfel een verschrijving zijn  van ‘Van Giessen’. De Van Giessens hadden vermoedelijk Haarlem als standplaats gekozen om in de behoefte aan schuilkerkorgels in de Hollandse steden te kunnen voorzien. Pijpwerk van Van Giessen is in de Haarlemse Waalse kerk behouden gebleven, in het huidige Friederichs-orgel uit 1808. Wanneer dit Van Giessen-orgel voor de Oud Katholieke Kerk aan de Bakernessergracht is gebouwd, is niet duidelijk. Het is vermoedelijk in 1780 verdwenen bij de plaatsing van het Mitterreither-orgel, maar het is niet bekend waar het is gebleven.
Het Mitterreither-orgel werd in 1938 overgeplaatst naar het huidige kerkgebouw van de Oud Katholieke Gemeente aan de Kinderhuissingel, waar het in 1973 plaats moest maken voor een ander instrument. Het Mitterreither-orgel is gesloopt waarbij alleen de windlade bewaard is gebleven.

Dispositie van het Mitterreither-orgel (1770):

Manuaal:

Prestant 8' disc.

Holpijp 8' basc./disc.

Prestant 4'

Fluit Travers 4'

Octaaf 2'

Tweede orgel

Het Witte-orgel tussen 1886 en 1933 in de Oud Katholieke
Kerk te Oudewater. © De orgelmakers Witte

In 1885 schonk de weduwe A.W. Verhoef-Smit een nieuw orgel aan de Oud Katholieke Kerk van Oudewater. Het orgel werd gebouwd door J.F. Witten en op 19 september 1886 in gebruik genomen.
In 1933 werd het Witte-orgel door J.C. Sanders overgeplaatst naar de Oud Katholieke Kerk in Den Helder en hierbij voorzien van een zwelkast.
Het orgel werd in 1942 bij het afbreken van de kerk door de Duitse bezetters opgeslagen in de Oud Katholieke Kerk aan de Kinderhuissingel in Haarlem. Hierbij ging de orgelkas verloren.
In 1952 bouwde Sanders het orgel op in de Oud Katholieke Kerk van Haarlem en voorzag het van een nieuwe kas. De tractuur werd hierbij geëlektrificeerd. Het Witte-orgel werd op 1 mei 1953 in gebruik genomen.
In 1973 werd het vervangen door het huidige Künckel-orgel, waarbij het Witte-orgel werd overgeplaatst naar de Maranathakapel van de Hersteld Apostolische Gemeente van Beverwijk. De Fluit 4' en de Fluit 2' werden gebruikt bij de restauratie van het Witte-orgel in de Hervormde Kerk van Doorn. Het Witte-orgel werd in 2005 te Beverwijk te koop aangeboden. Het werd gekocht door de heer D. Verkerk te Woudenberg. Waarschijnlijk is het gebruikt bij de bouw van een nieuw orgel voor de Hersteld Hervormde Kerk in Woudenberg dat in 2010 in gebruik werd genomen.

Dispositie van het Witte-orgel (1886):

Hoofdwerk:

Bovenwerk:

Pedaal

Prestant 8' C-G uit Roerfluit

Viola 8' - C-B uit Holfluit

Aangehangen

Roerfluit 8'

Holfluit 8'

Octaaf 4'

Fluit 4' - verdwenen

Werktuiglijke registers:

Fluit 2' - verdwenen

Koppel Hoofdwerk-Bovenwerk

Ventiel

Huidig orgel

 
Waarschijnlijk rond 1785 bouwde Johannes Pieter Künckel (1750-1815) een kabinet-orgel voor een thans onbekende locatie.
Het aantal stemmen is voor een instrument als dit tamelijk groot. Het is mogelijk dat pas tijdens de bouw is besloten tot realisatie van een tweede klavier. Dat zou verklaren waarom het ene klavier is voorzien van schildpadbeleg en het andere klavier niet.
Diverse plaatsen worden genoemd als vroegere verblijfplaats voor dit instrument: Santpoord, Rilland-Bath en Amsterdam.
Het instrument is in 1948 door de firma Hoogenboezem uit Schiedam in de Gereformeerde hulpkerk in Driebergen geplaatst. Hierbij werd een pedaalklavier toegevoegd.
In 1961 werd het overgeplaatst naar de nieuwgebouwde Maranathakerk in Driebergen.
Bij aankoop van een nieuw orgel te Driebergen, werd het Künckel-orgel overgeplaatst naar de op 17 mei 1938 in gebruik genomen Oud-Katholieke Kerk van de HH Anna & Maria in Haarlem. Het instrument werd op 21 oktober 1973 in gebruik genomen. Het verving het Witte-orgel dat in 1953 in gebruik was genomen en werd verkocht aan de
Maranathakapel van de Hersteld Apostolische Gemeente van Beverwijk.
Het ‘nieuwe’ Künckel-orgel kreeg bekendheid doordat hier in 1976 alle orgelconcerten van Händel op langspeelplaat werden opgenomen door Daniël Chorzempa en Concerto Amsterdam.
In 1977 is het Künckel-orgel gerestaureerd door de firma Blank. Bij deze restauratie is een Cornet II sterk toegevoegd aan het ondermanuaal. Ook werd het in 1950 geplaatste pedaalklavier verwijderd.
In 1991 zijn een aantal van de houten pijpen gerestaureerd.
Dit was feitelijk een noodrestauratie want in 2007 is gestart met een grootscheepse restauratie. Hierbij werden mechanieken, balgen, en windvoorziening hersteld. Daarnaast zijn ontbrekende pijpen bijgemaakt, werden de frontpijpen opnieuw van tinfolie en verguldsel voorzien en zijn de kast en het snijwerk gecompleteerd en hersteld waar nodig was. De werkzaamheden zijn uitgevoerd door de Gebroeders Van Vulpen. Op zondag 19 oktober 2008 is het Künckel-orgel opnieuw in gebruik genomen.

Huidige dispositie van het Künckel-orgel (ca. 1785):

Hoofdwerk:

Bovenwerk:

Werktuiglijke registers:

Prestant 8' disc.

Echoholpijp 8' basc./disc.

Koppel Hoofdwerk-Bovenwerk

Holpijp 8' basc./disc.

Viola di Gamba 8' disc.

Prestant 4' basc./disc.

Dwarsfluit 4' basc./disc.

Quint 3' basc./disc.

Zwitserse Pijp 2' basc./disc.

Octaaf 2' basc./disc.

Cornet II sterk disc.

Terug naar boven